استاندارد چیست؟

طبق تعریف اداره استاندارد ، استاندارد تعیین و تدوین ویژگی های لازم در تولید یك فرآورده و انجام یك خدمت است. یک استاندارد یک سند فنی (technical document) از قواعد، دستورالعمل ها و تعاریف است که برای انجام یک فرایند، تولید یا خدمت قابل تکرار تدوین می شود تا بر مبنای تعریف یکسان، چهارچوب مشخص و سطح کیفی مطلوب قابل انجام باشد.

برخلاف تصور عام که فقط برچسب استاندارد بر روی کالاهای خریداری شده را می بینند، استاندارد یک مفهوم عام است که هرگونه کالا، خدمات و فرایند را در بر می گیرد. ضمنا استانداردها قواعد ثابتی نیستند و با گذشت زمان ممکن است تغییر داده شوند. از آنجا که کیفیت، فن آوری و نیازهای انسانی تغییر می کند، استانداردها نیز تغییر می کنند. معمولا حتی استانداردهای بین المللی نیز به طور متوسط هر پنج سال یک بار بازنویسی شده و تغییر داده می شوند.

استانداردها معمولا توسط گروهی از افراد خبره، سازمان ها، نهادهای دولتی یا شرکت های خصوصی تدوین می شوند. در حال حاضر کمتر کشوری ست که سازمانی برای نظارت بر کیفیت کالاها و خدمات نداشته باشد و تقریبا تمامی کشورها یک سازمان ملی استاندارد دارند.

از آن جایی که هر کالا یا هر خدمتی را می توان در یک چهارچوب مشخصی ارائه کرد و ممکن است هرمنطقه، کشور، سازمان و یا حتی شرکتی چهارچوب ها و قواعد خاص خود را داشته باشند، تعداد استانداردهای بسیار زیاد و متفاوتی هم می تواند وجود داشته باشد.

انواع استاندارد

 استانداردهای بین المللی

 استانداردهای بین المللی استانداردهای معتبری هستند که بین تمامی کشورها پذیرفته شده و در زمینه های تجارت، صادرات و واردات مواد مصرفی و کالاها از اعتبار بین المللی برخوردارند. استانداردهای بین المللی با هدف تعریف واحد و مورد تایید تمام کشورها برای انجام مبادلات تعریف می شوند. مانند مؤسسه بین المللی استاندارد (ISO)، كمیته بین المللی الكتروتكنیكال,  (International Electro technical Commission ,IEC) اتحادیه بین المللی ارتباطات راه دور (International Telecommunication Union , ITU)..

سازمان بین المللی استاندارد (The International Organization for Standardization) با نام بسیار متداول و شناخته شده ایزو  (ISO) یک سازمان غیردولتی بین المللی ست که در سال 1947 آغاز به کار کرده است و تاکنون 157 کشور عضو آن هستند.این سازمان شبکه ای از یک مرکز در هر کشور عضو و مرکز اصلی در ژنو-سوییس برای هماهنگی بین مراکز مختلف است. بیشتر استانداردهای این سازمان به عنوان قانون برای تولید محصولات و عرضه خدمات لازم الجرا شده اند و شرط اولیه ورود به تجارت بین المللی محسوب می شوند. حوزه فعالیت های ایزو بسیار گسترده است و کلیه زمینه های تولیدی، خدماتی، آموزشی و پژوهشی را در بر می گیرد.

انجمن مواد و آزمون آمریکا (American Society Testing and Materials) با نام اختصاری ASTM یک موسسه بین المللی غیردولتی است که در سال 1898 توسط جمعی از دانشمندان و مهندسین در آمریکا تاسیس شد. و اکنون با 120 کشور عضو یکی از بزرگترین سازمان های توسعه دهنده استاندارد است. استاندارد ASTM حوزه بسیار وسیعی شامل استانداردهای فنی روش های آزمایش مواد، محصولات، سامانه‌ها و خدمات را در بر می گیرد.

استانداردهای منطقه ای (local standard) استانداردهایی هستند که در یک منطقه، بین چند کشور خاص پذیرفته شده و قابل قبول هستند. استانداردهای منطقه برای ایجاد سطح کیفی مناسب برای مبادلات بین چند کشور خاص تدوین می شوند مانند استاندارد حلال در کشورهای اسلامی یا استاندارد  (EN, Community European ) در کشورهای متحد اروپایی.

استاندارد ملی(National Standard)  یا استانداردهای کشوری استانداردهای قابل قبول در داخل هر کشوری تعریف می شود.  در جدول 1 نام چند استاندارد ملی لیست شده است. توجه شود که بعضی از استانداردهای ملی مانند DIN, ANSI و BSI اگرچه استانداردهای کشوری هستند اما از اعتبار جهانی برخوردارند و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز شناخته شده و به کار می روند.

جدول 1 نام چند استاندارد ملی

استاندارد کارخانه ای (Factory Standard) استانداردهای پیشنهادی یا اجباری یک كارخانه در مورد تولید، طراحی،  کنترل و سایر عملکردهای بخش های مختلف کارخانه می باشد.
استانداردها از نظر اجرایی نیز به دو دسته کلی تقسیم می شوند.
استانداردهای اجباری (Mandatory Standards) این استاندارها مانند قانون لازم الاجرا هستند و عدم رعایت آنها منجر به جریمه و مجازات های قانونی خواهد شد. بنابراین کلیه تولید کنندگان، فروشنده ها کالاها  و عرضه کننده خدمات موظفند منطبق با استاندارد مربوطه اقدام کنند.
استانداردهای تشویقی (Voluntary Standards) یا استانداردهای داوطلبانه  استانداردهای هایی هستند که اجرای آنها اختیاری ست. این استانداردها به علت سهولت اجرا و ایمنی معمولا به طور داوطلبانه اجرا می شوند. توجه شود استانداردها اغلب اختیاری یا داوطلبانه هستند مگر این که توسط صنف سازمان یا کشوری اجرای آنها اجباری گردد.

استاندارد های کشوری، استانداردهای منطقه ای و حتی استانداردهای شرکتی همگی از استاندارد هایی هستند که برای کشور منطقه یا مکان خاصی پذیرفته شده و قابل قبول هستند. اما بر حسب زمینه یا موضوع تخصصی نیز استانداردها انواع مختلفی دارند. در جدول 2 تعدادی استاندارد تخصصی در زمینه های مختلف فهرست شده است.

جدول 2 استانداردهای تخصصی

موضوع	نام استاندارد	مخفف
سازمان غذا و دارو	Food and Drug Administration	FDA
سازمان حفاظت از محیط زیست	Environmental Protection Agency	EPA
انجمن مهندسین مکانیک آمریکا	American Society of Mechanical Engineers	ASME
سازمان ایمنی و بهداشت حرفه ای	Occupational Safety and Health Administration	OSHA
مؤسسه   ملی   فناوری و استانداردها	National Institute of Standards and Technology	NIST
انجمن آلومینیوم	Aluminum Association	AAI
موسسه آهن و فولاد آمریکا	American Iron and Steel Institute	AISI
انجمن   ساخت   و ساز فولادی   آمریکا	American Institute of Steel Construction	AISC
انجمن مهندسین عمران آمریکا	American Society of Civil Engineers	ASCE
انجمن مهندسین خودرو	Society of Automotive Engineers	SAE
انجمن تجهیزات پزشكی پیشرفته	Association for the Advanced of Medical Instrumentation	AAMI
مؤسسه مهندسان برق و الكترونیك	Institute of Electrical and Electronic Engineers	IEEE
انجمن ملی تولیدكنندگان الكتریكی	National Electrical Manufacturing Association	NEMA
استانداردهای تجهیزات پزشكی	Global Harmonization Task Force	GHTF
شورای ملی علوم و فناوری	National Science and Technology Council	NSTC
موسسه مهندسان برق و الکترونیک	Institute of Electrical and Electronics Engineers	IEEE
اتحادیه بین المللی مخابرات	International Telecommunication Union	ITU
کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک	International Electrotechnical Commission	IEC
اتحادیاتحادیهٔ بین‌المللی شیمی محض و کاربردی (آیوپاک)	International Union of Pure and Applied Chemistry	IUPAC
سازمان خواربارو کشاورزی ملل متحد (فائو)	Food and Agriculture Organization	FAO
انجمن رسمی شیمیدانان تجزیه	Association of Official Analytical Chemists	AOAC

پیدا کردن استاندارد مورد نظر

   با توجه به مطالب فوق متوجه شده اید که تعداد استانداردها بسیار زیاد است و تقریبا در هر حوزه ای می توان استانداردهای متنوعی پیدا کرد.  بعضی از استانداردها در کشورها مناطق یا حتی حوزه های مورد نظر مورد پذیرش بیشتری قرار دارند  و یا بسته به شرایط و امکانات قابل اجر نیستند. پیدا کردن استاندارد مناسب برای شروع معمولا دشوار است. در ادامه موتورهای جستجو معرفی شده که می توانند در یافتن یک استاندارد مناسب ابزار مناسبی باشند.

موتور جستجو مرکز اسناد (document-center)

  با بیشتر از 750 هزار سند از استانداردهای معتبر دنیا امکان جستجو موضوعی را به صورت رایگان فراهم می کند. امکان خرید استانداردها در این سایت نیز میسر است.

موتور جستجو  IHS دارای بیش از 800 هزار سند از استانداردهای معتبر به سه زبان انگلیسی فرانسوی و هلندی ست.

موتور جستجو  اینفوبیس دسترسی به بیش از یک میلیون سند از استانداردهای مهندسی را میسر می کند. برای جستجو باید در این سایت ثبت نام کنید.

موتور جستجو  TechStreet با بیش از 400 هزار سند از استانداردهای صنعتی از 350 استاندارد معتبر بین المللی

 

سایت های زیر نیز سایت های مناسبی برای جستجو استانداردها هستند.

http://www.cpalms.org/Public/search/standard

https://www.pdesas.org/Standard/Search

https://www.etsi.org/standards-search#Pre-defined%20Collections